Ο ομηρικός άνθρωπος είναι ένας άνθρωπος του "κόσμου", αναγκαστικά, αφού ανήκει στον αρχαίο ελληνικό "κόσμον". Όμως, είναι ένας άνθρωπος που έχει συνείδηση ότι είναι εγκλωβισμένος στον κόσμον αυτόν, έχει συνείδηση τραγική.
Η κοινωνία του κόσμου είναι ανθρωποθυσιαστική. Όπως και η φύση είναι υποταγμένη στο νόμο του θανάτου. Όχι ότι απλώς είναι θνητή, ότι απλώς όλοι στο τέλος πεθαίνουν, αλλά ότι ο θάνατος είναι απόλυτη αναγκαιότητα, γιατί έτσι εξασφαλίζεται η τροφή και η ζωή των άλλων. Η εξουσία που υπάρχει στην κοινωνία πηγάζει από την αναγκαιότητα αυτή. Ενώ ο θάνατος των ζώων και των φυτών είναι πραγματικός, για να θρέψουν τον άνθρωπο (ή να τραφούν το ένα από το άλλο), ο θάνατος των ανθρώπων είναι κυρίως συμβολικός και σπανιότερα άμεσος και αιματηρός με τις ανθρωποθυσίες. Όμως και ο συμβολικός θάνατος είναι πραγματικός και αιματηρός και ενφανίζεται με τη μορφή της εκμετάλλευσης του ανθρώπου από τον άνθρωπο σε όλες τις ποικίλες μορφές που γίνεται αυτό.
Στον ομηρικό κόσμο γίνεται μια τεράστια προσπάθεια να γίνει μια σψστή διαχείριση της εκμετάλλευσης αυτής, αυτό που στη συνέχεια ονόμασαν "δικαιοσύνη". Ο νόμος μοιράζει την εκμετάλλευση αυτή με δίκαιο τρόπο, δηλαδή με μια κοινή συμφωνία, ώστε να μπουν κανόνες και να υπάρχουν όρια. Έτσι η αρχαία κοινωνία βάζει νόρμες σε κάθε είδος ανθρώπινων σχέσεων και αυτό είναι μία κατάκτηση, γιατί η οργάνωση και η τάξη στην εκμετάλλευση βοηθούν στη συνειδητή διαχείριση της εκμετάλλευσης αυτής, στην αποφυγή της υπερβολής με την τήρηση ενός μέτρου, δηλαδή στην οικονομία της ζωής.
Είναι παράξενο, αλλά όπως φαίνεται από τη σύγκριση της οργάνωσης των μικρών βασιλείων της ομηρικής κοινωνίας με τα μεγάλα βασίλεια της Ανατολής (Μεσοποταμία, Αίγυπτο κλπ), όσο πιο μεγάλος είναι ο πλούτος που πρόκειται να διαχειριστεί η οργανωμένη κοινωνία, τόσο περισσότερο γέρνει προς την τυραννία (για να επιβεβαιωθεί και το τραγικό "κόρος γεννά ύβριν").
Στην ομηρική κοινωνία οι νόμοι είναι άγραφοι ακόμη και είναι οι θεοί που με τις επεμβάσεις τους εξασφαλίζουν την τήρηση των άγραφων συμφωνιών, των θεσμών. Όμως συγχρόνως στον ομηρικό κόσμο έχει φωνή και ο εσωτερικός άνθρωπος, ο οποίος νιώθει να ασφυκτιά μέσα στον κόσμο της πτώσης, της δικτατορίας του θανάτου. Η νοσταλγία του δεν αφορά απλώς μια παράταση της ζωής, ζώντας μέσα στις απολαύσεις του πλούτου, το είδος της αθανασίας δηλαδή που προσφέρει στον Οδυσσέα η Καλυψώ, αλλά είναι μια βαθύτερη νοσταλγία για την αληθινή ζωή, για το πραγματικό του πρόσωπο. Αυτή τη νοσταλγία εκφράζει η ιστορία του Οδυσσέα και σε πιο περιορισμένο βαθμό και η ιστορία του Αχιλλέα.
Και οι δύο ήρωες ζουν κατά τη διάρκεια του δικού του επικού αγώνα ο καθένας μία τεράστια εσωτερική αγωνία για την απόκτηση του προσώπου αυτού και στο τέλος το κατακτούν, γι` αυτό και τα δύο έπη έχουν ευτυχές τέλος, είναι δηλαδή ολοκληρωμένα με την αριστοτελική έννοια.
Το πρόσωπο αυτό, το οποίο αποκτούν στο τέλος είναι η σ ύ μ π τ ω σ η του εσωτερικού με τον εξωτερικό άνθρωπο. Ο εξωτερικός άνθρωπος είναι η επιταγή της κοινωνίας, η οποία έρχεται να φορεθεί πάνω στον εσωτερικό άνθρωπο, όπως η πανοπλία του πολεμιστή, όπως η περικεφαλαία του Έκτορα: από τη μια τον προστατεύει, του εξασφαλίζει την επιβίωση κάνοντάς τον χρήσιμο στην κοινωνία, από την άλλη τον περιορίζει μέσα σε ένα σιδερένιο πλαίσιο που τον βασανίζει και τον καταπιέζει. Αν ο εξωτερικός άνθρωπος πάρει τη μορφή μιας άτεχνης ή κακοφτιαγμένης πανοπλίας, αν επιβληθεί με βία και όχι με την απαραίτητη προσοχή που χρειάζεται, μπορεί και να πληγώσει ή και να τραυματίσει τον πολεμιστή, αντί να τον προστατεύει. Η σύμπτωση του εσωτερικού με τον εξωτερικό άνθρωπο στον Όμηρο επιτυγχάνεται όταν η πανοπλία των κοινωνικών επιταγών εφαρμόζεταιστον εσωτερικό άνθρωπο προστατεύοντάς τον και υπηρετώντας τον, ώστε να μπορεί να φαίνεται και να δρα μέσα από αυτήν ο πραγματικός εσωτερικός άνθρωπος.
Η ισορροπία αυτή, όπως φαίνεται και στα δύο έπη, είναι ένα προσωπικό κατόρθωμα του ήρωα, ένας άθλος, πιο σημαντικός και από τους άθλους της μάχης, είναι το πραγματικό ηρωικό κατόρθωμα που διηγείται το έπος και απευθύνεται σε κάθε άνδρα που θέλει να γίνει πραγματικός ελεύθερος άνδρας. Τα δύο έπη δηλαδή έχουν έναν βαθύτατα παιδαωγικό και διδακτικό χαρακτήρα, που είναι συγχρόνως κοινωνικός και πολιτικός. Διηγούνται με πολύ συγκινητικό τρόπο την προσπάθεια των αρχαίων εκείνων ανθρώπων να μεγαλώσουν και να ωριμάσουν, και να γίνουν με την προσωπική και τη συλλογική τους προσπάθεια αυτό, προς το οποίο απευθύνονται όλοι οι αρχαίοι ρήτορες: άνδρες.
Ο άνδρας μέσα στα έπη δεν είναι άτομο. Δεν είναι ένας κλειστός περιχαρακωμένος πύργος που διανύει την τροχιά του με αυτοπεποίθηη και ανταγωνισμό ανάμεσα σε όμοια περιχαρακωμένα άτομα που κινούνται γύρω του, διχασμένα ανάμεσα σε λογική και συναίσθημα.
Ο ομηρικός άνδρας είναι γιος ενός πατέρα, που πορεύεται προς την ολοκλήρωση, να γίνει κι αυτός πατέρας. Η συμβολή του στη ζωή είναι να τη συνεχίσει. Πρέπει να διατηρήσει και τον εσωτερικό άνθρωπο των παιδιών του και να οικοδομήσει σωστά τον εξωτερικό τους άνθρωπο, ώστε να είναι προστατευμένα και χρήσιμα στην κοινωνία. Είναι ένα έργο δύσκολο, επίπονο, λεπτό, μακροχρόνιο με πολλές αποτυχίες, αλλά και επανορθώσεις, διδάγματα, ένας μακρύς διάλογος με την πραγματικότα και τη ζωή, δηλ. ένα έπος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου